Sống Chữ Lễ

SỐNG CHỮ LỄ

Thiên Phúc

            Gia đình Kitô giáo Việt Nam đang khủng hoảng trầm trọng, vì nó bị ảnh hưởng bởi não trạng duy kinh tế trong thời đại toàn cầu hóa. Người ta dành quá nhiều thời gian cho việc kiếm tiền nên không còn thời giờ dành cho nhau. Hơn nữa, nếp sống thực dụng từ Âu Mỹ tràn vào nước ta như cơn bão lốc, khiến người ta tiêm nhiễm thói ích kỷ, chỉ biết hưởng thụ và lo cho bản thân, mà quên đi người bên cạnh, thậm chí người bên cạnh đó chính là những người thân trong gia đình. Dần dà, tình cảm trong gia đình lạnh nhạt phôi pha. Con cháu bớt kính trọng cha mẹ, ông bà. Lễ giáo gia phong bị xem thường.

          Thêm vào đó, giáo dục ở nhà trường cũng là mối lo cho các gia đình Kitô giáo. Dường như người ta chỉ quan tâm đến việc đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế mà coi nhẹ chiều kích phẩm cách làm người. Học sinh chỉ nghĩ đến đối phó với thi cử nhiều hơn là học làm người. Châm ngôn “Tiên học lễ, hậu học văn” treo ở trường học chỉ là tấm bảng trang trí vô hồn, chẳng thầy cô nào quan tâm nhắc nhở học sinh lấy đó làm kim chỉ nam cho đời học trò.

          Vì thế, Hội Đồng Giám Mục Việt Nam đã ra một Thư Chung, kêu gọi các gia đình hãy củng cố lại truyền thống tốt đẹp của gia đình: “Gia đình là Giáo Hội tại gia, là trường học tự nhiên và căn bản trong nền giáo dục Ki-tô giáo. Mọi thành viên của gia đình, ông bà, cha mẹ và các anh chị em sống đạo nhiệt thành làm thành truyền thống Đức Tin gia đình.” (Số 28)

         

1.     Định nghĩa chữ Lễ.

Một trong những đức tính truyền thống tốt đẹp của người Á Đông đó là sống chữ Lễ. Chữ Lễ được hiểu là Lễ giáo, là những điều giáo dục về khuôn phép sống ở đời theo tư tưởng Nho giáo ngày xưa. Chữ Lễ còn được hiểu là Lễ nghĩa, là những phép tắc phải theo để cư xử trong gia đình, xã hội sao cho phải đạo của kẻ trên người dưới. Chữ Lễ còn được hiểu là Lễ độ, đó là thái độ được coi là đúng khuôn phép trong cách cư xử, tỏ ra biết coi trọng người khác khi tiếp xúc, giao tế. Chữ Lễ còn được hiểu như là Lễ phép, là hành vi được coi là đúng mực đối với người trên, tỏ ra có lòng kính trọng những bậc cao niên, ân sư như ông bà, cha mẹ, thày dạy, v.v…...

Trong phạm vi hạn hẹp của bài này, chúng tôi chỉ xin trình bày giới hạn trong chữ Lễ phép mà thôi. Đó là những lời nói, cử chỉ nhã nhặn, khiêm tốn, biết tôn trọng người khác và tôn trọng cả chính mình. Người có lễ phép lịch sự là người có văn hóa, có giáo dục; biết cư xử, giao tiếp đúng mực; được mọi người kính trọng và yêu thương.

2.     Muốn sống Lễ phép phải làm sao?

Người sống Lễ phép là người biết sống công bằng và bác ái, bởi nền tảng của Lễ phép chính là công bằng, bác ái. Thật vậy, muốn lễ phép với người khác buộc ta phải tôn trọng quyền lợi và nhân phẩm của họ, phải giữ gìn bản thân để không xâm phạm đến tự do của kẻ khác. Hơn nữa, muốn là người có lễ phép, ta phải dẹp bỏ tính ích kỷ, chế ngự tính nóng nảy, kiểm soát các ngũ quan, nhất là lời ăn tiếng nói, để tạo bầu khí vui tươi cởi mở, hầu làm hài lòng những người chung quanh. Vì thế, Lễ phép chính là cho đi, cho đi chính mình. Có câu danh ngôn này: “Lễ phép là đoá hoa thơm của đức ái”.

         

          Người sống Lễ phép là người biết sống chân thành, bởi chân thành là “hồn” của Lễ phép. Người có Lễ phép không chỉ có những lời nói, cử chỉ, phong cách hết sức lịch sự, nhã nhặn, khiêm tốn; người có Lễ phép không chỉ biết sống chan hòa với mọi người, biết nghệ thuật làm vui lòng người khác, nhưng nhất là, phải rất mực chân thành. Nghĩa là tâm tình bên trong cũng phải tốt đẹp như thái độ bên ngoài. Nếu chỉ có cái vỏ Lễ phép bên ngoài mà không có sự chân thành bên trong, thì cũng chỉ như cái xác không hồn, sớm muộn gì cũng bị người ta phát hiện. Vì thế, Lễ phép mà không có sự chân thành thì chỉ là giả hình mà thôi!

3.     Gía trị nền tảng của Lễ phép là gì?

Đọc Kinh Thánh, ngay từ chương đầu của sách Sáng Thế Ký, câu 27, Thiên Chúa đã tạo dựng con người theo và giống hình ảnh của Người. Con người vừa là hình ảnh tốt đẹp của Thiên Chúa, vừa là tác phẩm tuyệt vời của Đấng Tạo Hóa. Mỗi người đều có một phẩm gía độc nhất vô nhị mà không ai có được. Mỗi người đều có một giá trị cao quý mà Thiên Chúa chỉ ban cho riêng họ mà thôi. Vì thế, mọi người đều được tôn trọng đúng với phẩm gía của mình. Người Kitô hữu cần được giáo dục phải biết kính trọng người khác, bất kể người ấy thuộc thành phần nào, tôn giáo nào, quốc gia nào. Đây là trọng tâm và nền tảng của giáo dục Kitô giáo.

4.     Lễ phép bắt đầu từ đâu?

Gia đình là trường học đầu tiên, là nơi mà nhân cách của đứa trẻ được đào tạo. Cha mẹ chính là những nhà giáo dục trước tiên cho con cái về những đức tính nhân bản và đạo đức. Vì thế, cách cư xử của cha mẹ là bài học sống động và cụ thể nhất cho con cái noi theo. Trẻ em làm điều cha mẹ làm chứ không hoàn toàn làm điều cha mẹ nói. Người mẹ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển tính tình và nhân cách của đứa con. Còn người cha tạo cho con cái bản lĩnh vững vàng, biết làm chủ cảm xúc qúa độ của mình. Trẻ em học hỏi được cách sống Lễ phép trước hết từ nơi cha mẹ, vì gia đình là cái nôi, cung cấp cho trẻ những nhận thức đầu tiên về cuộc đời. Cũng nơi gia đình mà con trẻ được học làm người và làm người đầy đủ. Vì thế, cha mẹ vừa là người bạn thân thiết, vừa là người thầy mẫu mực của con cái. Cha mẹ là người cung cấp cho con những hành vi đạo đức, nhân bản như đi thưa về chào, biết kính trên nhường dưới, biết phân biệt đúng sai phải trái. Đúng như lời ông cha ta đã dạy:

“Trời sinh ra đã làm người,

Hay ăn, hay nói, hay cười, hay chơi.

Khi ăn thì phải lựa mùi,

Khi nói thì phải lựa lời chớ sai.

Khi vui, chớ có vội cười,

Nơi không lễ phép chớ chơi làm gì!”

Bài học đầu tiên mà con cái sẽ học được nơi cha mẹ, đó là sự kính trọng, lễ phép của cha mẹ dành cho ông bà trong gia đình. Kế đến là sự kính trọng, yêu thương mà cha mẹ dành cho nhau. Sau cùng là sự tôn trọng, quý mến của cha mẹ dành cho con cái. Nói cha mẹ phải tôn trọng con cái thì hơi khó nghe, nhưng thật ra, lại rất dễ hiểu. Bởi chính trong mức độ tôn trọng phẩm gía của con cái, mà cha mẹ mới có thể giáo dục cho chúng biết kính trọng những người khác.

            Kết luận.

           

            Một nhà giáo dục đã nhận định như sau: “Lễ phép là biểu lộ lòng biết ơn về tất cả những gì mình đã nhận được”. Chúng ta đã lãnh nhận biết bao ân huệ của ông bà, cha mẹ, anh chị em, và tất cả những người thiện chí. Vì thế, sống Lễ phép là cách ứng xử không thể thiếu đối với những ai có tấm lòng biết ơn. Hơn nữa, thánh Phaolô trong thư gửi cho giáo đoàn Philipphê còn nhắc nhở: “Thưa anh em, những gì là chân thật, cao quý, những gì là chính trực tinh tuyền, những gì là đáng mến và đem lại danh thơm tiếng tốt, những gì là đức hạnh, đáng khen, thì anh em hãy để ý”. (Pl 4,8) Sống theo lời khuyên của thánh Tông đồ là chúng ta đang củng cố lại truyền thống tốt đẹp của gia đình Kitô giáo trong thời đại hôm nay.